Het landschap van nu en de ijstijden van toen - Exact en medisch

Vandenberghe-IJstijden

Cursusbeschrijving

Effecten van ijstijden op de landschapsontwikkeling

Het Kwartair – het geologische tijdvak van circa 2,5 miljoen jaar geleden tot heden ‒ is traditioneel de periode die gekenmerkt is door het wereldwijd voorkomen van ijstijden (glacialen). Waar circa vijftig jaar geleden gevreesd werd voor een naderende nieuwe ijstijd, is dit beeld nu wel helemaal verdrongen. Niettemin hebben de ijstijdklimaten een heel gevarieerd en vaak imponerend assortiment van effecten gegenereerd bij de vorming van land en landschap. Denk maar aan de honderden meter dikke loess-afzettingen en aanverwante problemen van verwoestijning, maar ook aan uitgestrekte ijswigpatronen en indrukwekkende bewegingen van ijskappen en gletsjers, evenals de vorming van imposante rivierterrastrappen met wisselend riviergedrag.

In deze cursus bestuderen we in de eerste plaats de evolutie van de klimaatcondities, met name de afwisseling tussen glacialen en interglacialen, alsook de methoden van reconstructie (bijvoorbeeld met behulp van stuifmeel, sedimenteigenschappen, vorst- en dooiverschijnselen) vanaf de klassieke glaciale modellen tot aan de moderne methodieken. Daarna zal de invloed van die vroegere klimaatcondities nagegaan worden op de vorming van rivierterrassen, canyonvorming en aanslibbing van riviervlakten, met inbegrip van vaak catastrofale stromen van rivierpuin, en met de wind wereldwijd meegevoerd stof. Waar de genoemde processen, evoluties en effecten wereldwijd optreden, zal naderhand specifieker op Nederland ingezoomd worden.

Deze cursus laat zien hoe het klimaat van toen nog steeds haar sporen nalaat in het landschap van nu. Fietsend door oneindig laagland, beseft u na afloop van deze cursus hoe de plooiingen in het landschap misschien wel zijn gevormd door de klimatologische omstandigheden van 2,5 miljoen jaar geleden!

Bronvermelding afbeelding:
Ninaras [CC BY 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0)]

Data en tijden

Deze cursus bestaat uit 4 hoorcolleges.

Data: 16 maart t/m 6 april 2020

Dag en tijd: maandag, 10.30-13.00 uur

Literatuur en voorkennis

Bij deze cursus is geen verplichte literatuur, maar de volgende achtergrondliteratuur geeft meer inzicht voor geïnteresseerden:

Delen uit Fysische Geografie van Nederland (in het Nederlands):

- De vorming van het land. Inleiding in de geologie en de geomorfologie, door H.J.A. Berendsen (2004), 410 p. ISBN 90 232 4075 8; € 49,50.
Dit boek gaat over de geologische en morfolofische ontwikkeling van de Nederlanden van het Precambrium tot heden.
- Fysisch-geografisch onderzoek. Thema's en methoden, H.J.A. Berendsen (2005), 319 p. ISBN 90 232 4138 x. € 52,50. Van Gorcum (Assen), inclusief CD-ROM.
Dit deel gaat over een beschrijving van onderzoeksmethoden die in geologie en fysische geografie gebruikt worden.
Het biedt een mondiaal perspectief en een regionale beschrijving van sedimentaire omgevingen in Nederland.
This volume contains a description of research methods, used in geology and physical geography. It gives a global perspective, and a regional description of sedimentary environments in the Netherlands.

Internationaal:
- Reconstructing Quaternary Environments, by Prof. em. Lowe, J. and Prof. em. Walker, M. 2014, 3rd ed, Routledge.

Studiebelasting: naar eigen inzicht

N.B. De docent heeft onderstaande informatie doorgegeven voor boeken die moeilijk te verkrijgen zijn via de reguliere boekhandel

Mogelijk via Lingua Terrae books, een antikwariaat, dat ook veel recente werken heeft
http://www.linguaterraebooks.nl/catalogs.htm

Alternatieven in andere talen die delen van de cursus illustreren:
in het Duits:Wetter, Klima, Menschheitsentwicklung- 2. Auflage 2010 door Frank Sirocko ISBN 978-3-534-23560-5
www.wbg-wissenverbindet.de

in het Engels, het andere boek dat ik opgegeven had van Lowe and Walker

of Physical geology: earth revealed.—9th ed. / Diane H. Carlson, Charles C. Plummer, Lisa Hammersley ISBN-10: 0-07-336940-3 (softcover : alk. paper),ISBN-13: 978-0-07-336940-2 (softcover : alk. paper)

of Essentials of geology / Frederick K. Lutgens, Edward J. Tarbuck 2012 ISBN-10: 0-321-71472-5 / ISBN-13: 978-0-321-71472-5 Prentice Hall

of Thompson & Turk Introduction to Physical Geology ISBN 0-03-024345-3 http://www.hbcollege.com

Docent

Jef_Vandenberghe Prof. dr. Jef Vandenberghe studeerde geografie aan de Katholieke Universiteit Leuven en promoveerde hier. Tot zijn recente emeritaat was hij werkzaam aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Prijs en aanmelden

Prijs: € 116

Wilt u zich aanmelden voor een cursus?
Dat kan via onderstaande knop. U meldt zich aan per programma. U krijgt dan eerst de vraag om een MijnHOVO-account aan te maken. In de bevestingsmail hiervan vindt u het verzoek een wachtwoord aan te maken. Direct daarna kunt u uw aanmelding voltooien.
Zodra u een eigen MijnHOVO-account hebt, kunt u direct zich voor deze of andere cursussen aanmelden.

De uiterste aanmelddatum voor deze cursus is 9 maart.