cursusbeschrijving
Een schilderijlijst beïnvloedt onze percepties van het bijbehorende schilderij. Lijsten kunnen smal of breed zijn, ingetogen of uitbundig, strak of zwierig, diep en donker of juist helder verguld. Zo zijn er feestelijk geornamenteerde schilderijlijsten, maar ook statige architecturale omlijstingen die een bijna onontkoombare serieuze stemming oproepen. De esthetische en emotionele impact van de lijst op onze beleving kan een het schilderij maken of breken. In deze cursus worden stijlperioden, panelen en doeken in historische interieurs, de smaak van verzamelaars, veranderende museumopvattingen en de materialiteit van schilderijlijsten belicht.
Schilderijlijsten zelf hebben vaak boeiende verhalen te vertellen. Uit de werken van Van Eyck, Dürer, Rembrandt en Whistler blijkt reeds een fascinatie voor de mogelijkheden van het inlijsten, zowel driedimensionaal als in trompe-l’oeil. In het bewustzijn van die kunstenaars hield het schilderij zeker niet op bij een centrale voorstelling.
Lijsten laten zich bovendien lezen als exponenten van de stijlperioden waarin zij ontstonden. De collegecyclus voert u mee door de fascinerende evolutie van de schilderijlijst, van oud-Egyptische, Romeinse en Middeleeuwse prototypen tot aan de moderne tijd. Uitgelicht wordt hoe schilderijlijsten door de eeuwen heen nauw verbonden waren met de architectuurgeschiedenis. Verder kijken we naar invloeden op lijstontwerpen, zoals verluchte handschriften, Italianisanten, zilversmeedwerk en modellenboeken. Behalve met Nederlandse ebbenhouten lijsten, kwablijsten en trofeeënlijsten maakt u ook kennis met internationale stijlen. We behandelen de vijftiende en zestiende-eeuwse Gotische- en Renaissancelijsten, Franse Lodewijkstijlen uit de zeventiende en achttiende eeuw en de overgang naar mechanische lijstenproductie tijdens de negentiende en twintigste eeuw.
Vertrouwdheid met stijlperioden in de Westerse schilderkunst en/of bouwkunst is een plus, maar niet vereist voor deze serie.
college 1 Kozijnen in de eerste architectuur. ‘Windows’ en ‘Pictorial space’. Middeleeuwse lijstwerken en de ‘uitvinding’ van het schilderij. Veelluiken en triptieken.
college 2 De overgang van Laatgotische- naar Renaissance schilderijlijsten in de Nederlanden. Schilderijlijsten tijdens de Hollandse gouden eeuw.
college 3 Italiaanse schilderijlijsten, waaronder Byzantijnse, Tabernakel, Cassetta, Sansovino en Baroklijsten. Twee eeuwen lijsten in de Franse Lodewijkstijlen.
college 4 Mechanische productie van schilderijlijsten en reacties daarop. Art Nouveau, Art Deco, Minimalisme. Oorspronkelijke inlijsting en herinlijstingen.
Drs. Hubert Baija
